تعریف ضمانت سپرده
ضمانت سپرده چیست؟
حفاظت از سپرده‌های خرد سپرده‌گذاران در برابر زيان‌های ناشی از ورشکستگي بانک‌ها و موسسات اعتباری از سازوکارهای ارتقاء ثبات نظام بانکی هر کشوری است که از طريق ايجاد صندوق ضمانت/ بيمه سپرده‌ها انجام می شود. صندوق ضمانت سپرده‌ها در کنار قوانين و مقررات بانکی، نظام نظارت بانکی و بانک مرکزی از عناصر مهم شبکه گسترده امنيت مالی هر کشوری محسوب می شود. بیشتر کشورهای جهان نظام ضمانت سپرده‌ها را به عنوان مهمترين و ضروری ترين راه مقابله با بحران‌های مالی می شناسند.
صندوق ضمانت سپرده‌ها با حفاظت از نظام مالی در برابر پديده هجوم بانکي (Bank Run) و اطمينان بخشي از وجود امنيت و قابليت نقدشوندگی سپرده‌های خرد، موجب تحکيم ثبات مالی و استمرار آن در کشور مي‌شود، که اين امر هدف اصلی ايجاد نظام ضمانت سپرده‌ها را تشکیل می‌دهد.
در شرايطی که برنامه‌ای نظام‌مند برای حفاظت از سپرده‌های مردمی وجود نداشته باشد، دولتها غالبا به منظور اجتناب از بروز هزينه‌های اجتماعی، به کمک موسسات مالی ورشکسته شتافته و لاجرم هزينه بحران‌های ناشی از ریسک‌های عملکردی و سوء مديريت آن موسسات را تقبل می کنند. در این صورت، پوشش هزينه‌های ناشی از سوء مديريت موسسات موجب ايجاد نابرابری شده و در واقع هزينه‌ای را که بايد صاحبان موسسه مالی به دليل انتخاب مديران غير متخصص متحمل شوند، بر عهده دولتها و بانک‌مرکزی قرار می گيرد و موجب هدر‌رفتن منابع عمومی می شود. بنابر اين وجود برنامه‌ای تشکل يافته در قالب نهادی که اختيارات لازم را در نظم دهی نظام مالی از طريق اجرای ضوابط مربوطه و نظارت و ارزيابی مستمر دارا باشد، ضروری است. اين نهاد با در اختيار داشتن ابزار کنترلی کافی همچون اعمال جريمه و محدود کردن فعاليت موسسه خاطی از يک سو و تجهيز منابع مالی لازم برای بازپرداخت سپرده‌های مردمی موسسه ورشکسته از سوی ديگر، در نقش ناظر و ضابط قدرتمند قوانين مالی انجام وظيفه کرده و موجب ايجاد، توسعه و استحکام شبکه سلامت مالی در کشور می شود. لازم به تاکيد است که، يک نظام ضمانت سپرده به تنهایی نمی تواند از نظام بانکی محافظت نمايد. ساير اجزا همانند نظام قانون‌گذاری و نظارت بانکی قویی و يک حامی مالی در قامت آخرين اعتبار دهنده (نقش موثر بانک مرکزی) به عنوان اضلاع يک مثلث که همکاریهای تنگاتنگی با يکديگر دارند، نيز مورد نياز است. از اين رو است که با مطالعه تاريخچه پيدايش صندوق‌های ضمانت در جهان می بينيم که دولتها و بانک‌های مرکزی دقيقا پس از تشکيل و تجهيز چنين نهادی بدون نگرانی اجازه می دهند بانک‌های ناتوان اعلام ورشکستگی کنند. اين امری است که پيش از اين از انجام آن نگران بوده و هزينه‌های زيادی را از اموال عمومی به ناچار صرف آن کرده‌اند.
نهادهای ضمانت سپرده يا به صورت يک نهاد حاکميتی، به عنوان بخشی از بانک مرکزی و يا به صورت يک نهاد خصوصی با پشتوانه دولتی و گاهی نيز به شکل يک شخصيت کاملاً خصوصی تشکيل می شوند و از طریق دریافت حق عضویت از موسسات اعتباری و بانک ها، به بیمه گری سپرده ها، نظارت بر عملکرد بانک ها و ارزیابی آنها پرداخته و در صورت وقوع بحران به کمک بانک ها، موسسات اعتباری و سپرده گذاران می آیند.
