تعمیق تدریجی بازار بين‌بانکی ريالی
منبع : بانک مرکزی
تازه ترین تحلیل بانک مرکزی درباره عملکرد بازار بین بانکی ریالی، نشان از تعمیق و گسترش تدریجی این بازار دارد؛ بر پایه این گزارش تحلیلی، تعداد معاملات این بازار در ۹ ماهه ابتدايی سال ۱۳۹۶ معادل ۲۷.۵ هزار فقره و متوسط ارزش روزانه معاملات بازار در همین بازه زمانی به ۱۸۰ هزار ميليارد ريال افزايش يافته است.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، بازار بين‌بانکی ريالي در ايران در تير ماه سال ۱۳۸۷ بر اساس سياست‌های پولی و اعتباري کشور و مطابق با ماده ۳۴ بسته سياستی- نظارتی سيستم بانکی در اين سال، برای انجام معاملات عمده بين بانک‌ها راه‌اندازی شد. هدف از راه‌اندازی و توسعه فعاليت اين بازار، تقويت مديريت نقدينگی بانک‌ها و تسهيل تامين مالی منابع مورد نياز بانک‌ها در کوتاه‌مدت، برقراری انضباط پولی مناسب بانکی و اجرای مؤثرتر سياست های پولی کشور بوده است.
این بانک به عنوان تنظيم‌کننده بازار، تمام امور مربوط به برنامه‌ريزي، سازماندهي، هماهنگي، تدوين مقررات، نظارت، کنترل و تسويه معاملات را برعهده داشته و برای اعمال سياست‌هاي پولي در بازار شرکت می کند. همچنين، حمايت از نرخ سودی مشخص توسط بانک مرکزی از طريق مداخله در بازار، بر حسب شرايط بازار و مقتضيات سياست پولی و اعتباری انجام می شود.
طی سال‌های فعاليت، بازار بين بانکی ريالی از استقبال قابل قبول شبکه بانکی برخوردار بوده است. تعداد اعضای فعال در بازار بين بانکی از ۱۰ بانک در سال ۱۳۸۷ به ۳۰ بانک و موسسه اعتباری در ۹ ماهه اول ۱۳۹۶ رسيده است. با افزايش تدريجی عمق بازار، معاملات بازار بين‌بانکي ريالی - که شامل سپرده‌گذاری (سپرده‌پذيری) اعضاي بازار نزد (از) يکديگر است- نيز از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است؛ به طوری که معاملات بازار با افزايش بيش از ۱۸۴۷ برابری، از ۱۷ فقره در سال ۱۳۸۷ به بيش از ۳۱ هزار فقره در سال ۱۳۹۵ رسيد. تعداد معاملات بازار بين‌بانکی ريالی در ۹ ماهه ابتدايی سال ۱۳۹۶ نيز معادل ۲۷.۵ هزار فقره است.
در نمودار پایین حجم ارزشي روزانه و نرخ سود موزون معاملات بازار بين‌بانکي ريالي از سال تاسيس تا ۹ ماهه ابتدايي ۱۳۹۶ (آخرين آمار موجود) منعکس است. براساس آخرين آمار موجود، متوسط ارزش روزانه معاملات بازار بين‌بانکی ريالی با افزايش قابل توجهی از ۱۵.۷ ميليارد ريال در سال ۱۳۸۷ به ۱۰۷ هزار ميليارد ريال در سال ۱۳۹۵ رسيد. با ادامه اين روند، متوسط ارزش روزانه معاملات بازار در ۹ ماهه ابتدايی سال ۱۳۹۶ به ۱۸۰ هزار ميليارد ريال افزايش يافته است.
بر طبق اطلاعات مندرج در نمودار بالا، نرخ سود موزون بازار بين‌بانکی ريالي از ۲۱.۱ درصد در سال ۱۳۸۷ به ۱۴.۴ درصد در سال ۱۳۸۹ کاهش يافت و در ادامه به دليل وجود تنگنای اعتباری بانک‌ها، نرخ سود با روندي افزايشي به ۲۷.۱ درصد در سال ۱۳۹۳ رسيد. ليکن در سال‌های اخير با مداخله موثر بانک مرکزی در بازار بين‌بانکي ريالي، روند نرخ سود بازار با کاهش مواجه شده است. با مديريت فعالانه نقدينگي بازار (سپرده‌گذاري‌هاي صريح و ضمني بانک مرکزی در بازار) و همچنين اقداماتي نظير کاهش نسبت سپرده قانونی و اعمال سياست تبديل اضافه‌برداشت برخي از بانک‌ها و موسسات اعتباری به خطوط اعتباري و قرارداد سپرده‌گذاری در بازار، نرخ سود بازار بين‌بانکي ريالي با روندی کاهشی مواجه شده و از ۲۷.۱ درصد در سال ۱۳۹۳ به ۱۸.۶ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش يافته و در ادامه به ۱۸.۹ درصد در ۹ ماهه ابتدايی سال ۱۳۹۶ رسيده است.
همان گونه که خلاصه عملکرد بازار بين‌بانکی ريالی کشور در ۹ ماهه اول سال ۱۳۹۶ در مقايسه با مدت مشابه سال قبل، در جدول (۱) نشان می دهد، در اين دوره، تعداد و متوسط ارزش روزانه کل معاملات انجام شده بازار به ترتيب با ۱۴.۸ و ۴۹.۹ درصد افزايش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به رقم ۲۷۴۶۳ فقره با متوسط ارزش روزانه ۱۸۰ هزار ميليارد ريال رسيده. بررسي معاملات بازار در ۹ ماهه آغازين سال ۱۳۹۶ به تفکيک سررسيد معاملات بيانگر آن است که ۹۸.۱ درصد از ارزش معاملات مربوط به معاملات يک‌شبه است که با فلسفه تأمين مالی کوتاه‌مدت بازار بين‌بانکي سازگار است. نرخ سود موزون بازار بين‌بانکی ريالی در ۹ ماهه ابتدايي سال ۱۳۹۶ معادل ۱۸.۹ درصد است که با تداوم سياست‌هاي تسهيل اعتباری، اين نرخ به ۱۸.۱ درصد در آذرماه سال جاری کاهش يافته است.
تحليل نرخ سود موزون ماهانه بازار بين‌بانکی ريالی در مقاطع ماهانه بيانگر آن است که روند افزايشي نرخ سود موزون - که به‌خصوص از ماه‌هاي پايانی سال گذشته آغاز شده بود- از مردادماه معکوس شده و با روند نزولي اين نرخ به ۱۸.۱ درصد در آذرماه سال جاری رسيده است. مضاف‌براين‌که کمترين پراکندگی نرخ‌های سود در ۹ ماهه نخست سال جاری مربوط به چهار ماه منتهی به آذر است.
در مجموع، تعميق تدريجی و گسترش ابعاد بازار بين‌بانکي ريالي در کنار حضور موثر بانک مرکزی و مديريت فعالانه نرخ سود بازار (به‌خصوص در سال‌های اخير)، اهميت نقش بازار بين‌بانکی ريالي در تامين مالي کوتاه‌مدت بانک‌ها را دوچندان کرده است. اميد است با هدايت کامل انجام مبادلات بازار به سامانه مبادله‌گري بازار بين‌بانکي ريالی، (بانک مرکزي با هدف پايش لحظه‌اي مبادلات بازار بين‌بانکي ريالي و حذف شوک‌هاي نقدينگي تاثيرگذار بر نرخ سود بازار و همچنين سهولت انجام مبادلات بازار بين بانکي ريالي، سامانه مبادله‌گری بازار بين‌بانکي ريالي را در سال ۱۳۹۵ طراحي و راه‌اندازي کرده است) و همچنين ارتقاي خدمات اين سامانه نظير اتصال آن به سامانه ساتنا، شاهد گسترش نقش بازار بين‌بانکي ريالي در تسهيل تامين مالي کوتاه‌مدت شبکه بانکی کشور باشيم.
